ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Έχουµε επιλέξει να καθορίσουµε τη δεοντολογία σε σχέση µε τις παρακάτω δύο κατηγορίες θεραπείας :
1. την ατοµική θεραπεία
2. την οµαδική θεραπεία
Για κάθε κατηγορία ο κώδικας ορίζει τις ακόλουθες αρχές:
Συµβόλαιο, Εχεµύθεια, Παρουσία, Αξιολόγηση, Ειλικρίνεια, Σεβασµό, Δύναµη,
Σεξουαλικότητα, Συµβατότητα των σχέσεων, Επαναξιολόγηση.
1. ΑΤΟΜΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Αρχή του Συµβολαίου:
Ο ψυχοθεραπευτές κάνουν όσο το δυνατόν πιο ξεκάθαρα συµβόλαια µε τους πελάτες τους όσον αφορά τη συχνότητα, την αµοιβή, τις µεθόδους, το επίπεδο παρέµβασης και τους συγκεκριµένους σκοπούς, καθώς και τη διάρκεια των συνεδριών. Επίσης, σε περίπτωση που είναι γνωστό, ορίζουν τη διάρκεια της θεραπείας.
Παραδείγµατα:
- Ο θεραπευτής περιγράφει, σύµφωνα µε την επαγγελµατική του αξιολόγηση, την αγωγή και τις µεθόδους που θα ακολουθήσει και αφήνει τον πελάτη ελεύθερο να αµφισβητήσει οποιαδήποτε συγκεκριµένη διαδικασία, παρέχοντάς του τη δυνατότητα να µη
χρησιµοποιηθούν κάποιες διαδικασίες ή, εφόσον το επιθυµεί, να σταµατήσει τη θεραπεία. - Έχει ξεκάθαρες διαδικασίες έναρξης και λήξης της θεραπείας, όπως και ακυρώσεων, και πληροφορεί τον πελάτη γι αυτές, στις απαρχές της θεραπείας.
- Σε περίπτωση που χρειάζεται να διακοπεί η θεραπεία για κάποιο διάστηµα, ενηµερώνει τον πελάτη έγκαιρα σχετικά µε τις συναντήσεις που πρόκειται να ακυρωθούν.
- Γενικά παραµένει στους συµφωνηµένους όρους παρέµβασης και δουλεύει προς το στόχο της θεραπείας µε βάση το συµβόλαιο ή το διαπραγµατεύεται εκ νέου.
- Διατηρεί έναν κατάλληλο χώρο εργασίας.
- Όταν ο πελάτης είναι νοµικά ανήλικος, ο θεραπευτής είναι εξίσου υπεύθυνος τόσο απέναντι στο γονέα ή νόµιµο κηδεµόνα, όσο και απέναντι στον πελάτη.
Αρχή της Εχεµύθειας:
Οι ψυχοθεραπευτές κρατούν εµπιστευτικές όλες τις σχετικές µε τον πελάτη πληροφορίες, ανεξάρτητα από το αν προέρχονται από τον ίδιο, από άλλους ή από τη δική τους εκτίµηση. Το απόρρητο συµπεριλαµβάνει και την ίδια τη θεραπευτική σχέση. Η µόνη περίπτωση να παραβιαστεί αυτός ο κανόνας χωρίς την έγκριση του πελάτη είναι αν καταστεί σαφές ότι το να διατηρήσει ο θεραπευτής την εχεµύθειά του θα σήµαινε να παραβεί το νόµο ή να θέσει σε κίνδυνο τον πελάτη ή κάποιον άλλο. Αν ο θεραπευτής χρειαστεί να αθετήσει το απόρρητο, ενηµερώνει τον πελάτη άµεσα.
Παραδείγµατα:
- Ο θεραπευτής µαγνητοσκοπεί και βιντεοσκοπεί µόνο µε τη γραπτή συγκατάθεση του πελάτη και αφού έχει συζητηθεί η πιθανή επίδραση στη θεραπευτική διαδικασία.
- Ενηµερώνει επίσης τον πελάτη αν πρόκειται να παραπέµψει σε εποπτεία κάποιο θέµα που αφορά στη θεραπεία του.
- Ενηµερώνει σχετικά µε την τήρηση των αρχείων.
Αρχή της Παρουσίας:
Οι ψυχοθεραπευτές προσπαθούν να είναι συναισθηµατικά και διανοητικά παρόντες, επικεντρωµένοι και οριοθετηµένοι στη θεραπευτική σχέση. Σέβονται τα όρια και τις εσωτερικές διεργασίες του πελάτη. Δεν επιτρέπουν στις δικές τους ανάγκες να κυριαρχήσουν στη σχέση.
Παραδείγµατα:
- Ο θεραπευτής διατηρεί µια στάση που δείχνει ενδιαφέρον και φροντίδα.
- Διαµορφώνει για τον εαυτό του τις κατάλληλες εσωτερικές και εξωτερικές συνθήκες εργασίας, ώστε να είναι παρών.
- Χειρίζεται θέµατα που αφορούν στην αρχική συµφωνία και την διαπροσωπική σχέση, καθώς επίσης τη µεταβίβαση και αντιµεταβίβαση στη θεραπευτική διαδικασία.
- Συνδιαλέγεται µε τον πελάτη σε ένα κατάλληλο επίπεδο και αποφεύγει να τον αποµονώνει ή να τον πληγώνει άσκοπα.
- Αποφεύγει να ερµηνεύει θέµατα µε ακατάλληλους τρόπους, όπως µε το να βάζει ετικέτες ή µε επίδειξη γνώσεων.
Αρχή της Αξιολόγησης:
Ο ψυχοθεραπευτής πρέπει να είναι σε θέση να αξιολογεί την εξέλιξη της
θεραπείας καθώς και την δική του χρησιµότητα στον πελάτη. Η αξιολόγηση αυτή καθορίζει τις πράξεις του.
Παραδείγµατα:
- Στο ξεκίνηµα της θεραπείας, ο θεραπευτής αξιολογεί τις ανάγκες του πελάτη του, καθώς και την δική του ικανότητα να τις καλύψει.
- Οφείλει να σέβεται τα όποια προβλήµατα υγείας του πελάτη του και να τον ενθαρρύνει να αναζητά την κατάλληλη βοήθεια.
- Πρέπει να εξετάζει την καταλληλότητα των παρεµβάσεών του και την επίδραση που έχουν στη θεραπευτική διαδικασία, λαµβάνοντας υπ’ όψιν την καθηµερινή ζωή του πελάτη.
Αρχή της Ειλικρίνειας:
Ο ψυχοθεραπευτής οφείλει να είναι ειλικρινής όσον αφορά τις ικανότητές του, τα όρια της θεραπείας και την αντίληψή του για τον πελάτη, καθώς και την αλληλεπίδρασή τους.
Παραδείγµατα:
• Εάν κάποια θέµατα του πελάτη είναι τέτοια που εκείνος δεν µπορεί να χειριστεί, καλό είναι να παραπέµπει τον θεραπευόµενο σε κάποιον συνάδελφο του, εξηγώντας µε ειλικρίνεια τις δεξιότητες που χρησιµοποιεί στη δουλειά του.
• Εάν χρειάζεται και αρµόζει, καλό είναι να είναι πρόθυµος να εκφράσει δικά του συναισθήµατα, λάθη και δικές του αξίες, προσωπικές και κοινωνικές, εξηγώντας πάντα τις αρχές που διέπουν τη δουλειά του.
Αρχή του Σεβασµού:
Ο ψυχοθεραπευτής σέβεται τα όρια του πελάτη, σωµατικά, προσωπικά, πνευµατικά, θρησκευτικά και πολιτικά.
Παραδείγµατα:
• Ο θεραπευτής δεν εµποδίζει τις αποφάσεις του πελάτη του, εκτός αν συνεπάγονται ζηµιά για τον ίδιο ή άλλους.
• Σε περίπτωση που είναι αντίθετος ή αγνοεί προσωπικά και κοινωνικά δεδοµένα του
πελάτη του, και αυτό διαταράσσει τη θεραπευτική σχέση, τότε χρειάζεται εποπτεία και
επαναδιαπραγµάτευση του αρχικού συµβολαίου, ενδεχοµένως και τερµατισµός της
θεραπείας.
Αρχή της Δύναµης:
Ο ψυχοθεραπευτής σέβεται τον πελάτη του. Δεν χρησιµοποιεί τη θέση του για να ασκεί έλεγχο και εξουσία, αλλά για να προάγει την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και αυτονοµία του.
Παραδείγµατα:
• Ο θεραπευτής φροντίζει να εισάγει τον θεραπευόµενο σε διαδικασίες που να µπορεί να αντεπεξέλθει, σεβόµενος τα όρια και τις ανάγκες του.
• Δεν εκµεταλλεύεται οικονοµικά, συναισθηµατικά, σεξουαλικά ή πρακτικά τον πελάτη του.
• Ενθαρρύνει τον πελάτη να έχει επίγνωση των αναγκών και των δικαιωµάτων του.
- Με το δικό του παράδειγµα και τη συµπαράστασή του, ενισχύει τον αυτοσεβασµό του πελάτη του.
• Εξασφαλίζει αµοιβαίο σεβασµό και όρια µε το να έρχεται σε αντιπαράθεση µε τον πελάτη, όταν αρµόζει.
Αρχή της Σεξουαλικότητας:
Ο ψυχοθεραπευτής πρέπει να είναι επικεντρωµένος και συνδεδεµένος µε τη δική του σεξουαλικότητα, και αυτό συντελεί βοηθητικά στην ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη του πελάτη. Δεν χρησιµοποιεί σεξουαλικά αισθήµατα για προσωπική ενδυνάµωση ή
ικανοποίηση.
Παραδείγµατα:
• Ο θεραπευτής ανταποκρίνεται µε έναν τρόπο που δείχνει ενδιαφέρον και δέσµευση στα σεξουαλικά αισθήµατα του πελάτη, είτε παρουσιάζονται σε επίπεδο παιδιού / ενήλικα είτε σε επίπεδο ενήλικα.
• Ο θεραπευτής απαγορεύεται να έχει σεξουαλικές σχέσεις µε πελάτη.
• Σε περίπτωση που δηµιουργηθεί σεξουαλική ατµόσφαιρα κι αυτό εµποδίζει την διαύγεια του θεραπευτή, πρέπει να τερµατίζεται η θεραπεία, αφού προηγηθεί µια τελευταία συνεδρία για να αποσαφηνιστούν τα όρια και η σχέση, µε τη βοήθεια ενός άλλου θεραπευτή.
Αρχή της Συµβατότητας των Σχέσεων:
Ο ψυχοθεραπευτής είναι προσεκτικός ως προς άλλες σχέσεις που µπορεί άµεσα ή έµµεσα να έχει µε τον πελάτη και οι οποίες επηρεάζουν ή παρεµβαίνουν στη θεραπευτική σχέση. Όταν τέτοιες σχέσεις προκύψουν, τις ξεκαθαρίζει και τις αποφεύγει.
Παραδείγµατα:
• Αποφεύγει να έχει πελάτες συγγενείς, στενούς φίλους και συνεργάτες του.
• Γνωρίζοντας ότι οι κοινωνικές επαφές εκτός θεραπείας µπορεί να προκαλέσουν περιπλοκές στη θεραπευτική διαδικασία, τις αποφεύγει και εξηγεί την επίδρασή τους στον θεραπευόµενο.
• Αν η οριοθέτηση της θεραπευτικής σχέσης καταστεί αδύνατη, τότε ο θεραπευτής τερµατίζει τη θεραπεία.
• Ο θεραπευτής δεν εµπλέκεται σε ιδιωτικές ή άλλου τύπου επαγγελµατικές σχέσεις, π.χ. ως σύµβουλος, µε έναν πελάτη ή µε τους οικείους του.
Αρχή της Επαναξιολόγησης:
Ο ψυχοθεραπευτής διαρκώς επαναξιολογεί το βαθµό, το βάθος και την ποιότητα της θεραπείας και της εκπαίδευσης που έχει λάβει και δεν αµελεί να καλύπτει τυχόν ελλείψεις του µε κατάλληλα µέσα.
Παραδείγµατα:
• Ο θεραπευτής τακτικά παρακολουθεί επαγγελµατικά συνέδρια ή συναντήσεις.
• Εγγράφεται ως συνδροµητής σε επαγγελµατικά περιοδικά και εκδόσεις.
• Ακολουθεί τακτική εποπτεία, ατοµική, οµαδική ή συναδελφική, ιδιαίτερα σε νέους τοµείς της δουλειάς του, ή όπου ο θεραπευτής αντιµετωπίσει κάποια ιδιαίτερη συναισθηµατική εµπλοκή ή δυσκολία.
• Συνεχίζει να εκπαιδεύεται διευρύνοντας τις γνώσεις του σε τοµείς προς τους οποίους επεκτείνεται (π.χ. παιδική ηλικία, εθισµοί κλπ), ή και στον ίδιο τοµέα, όπου µπορεί να έχουν σηµειωθεί σηµαντικές εξελίξεις από τότε που ο ίδιος εκπαιδεύτηκε.
2. ΟΜΑΔΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Αρχή του Συµβολαίου:
Η δεοντολογία που ισχύει στην οµαδική θεραπεία είναι η ίδια µε εκείνη που ισχύει και στην ατοµική θεραπεία αλλά σ’ αυτήν την περίπτωση ο ψυχοθεραπευτής χρειάζεται να σταθµίσει τις ανάγκες της οµάδας και τις ανάγκες των ξεχωριστών µελών της.
Παραδείγµατα:
• Δίνονται µόνο όταν διαφέρουν από εκείνα της ατοµικής θεραπείας.
Αρχή της Εχεµύθειας:
Όλα τα µέλη της οµάδας συµφωνούν ότι θα υπάρχει αµοιβαία εχεµύθεια. Μαγνητοσκοπήσεις και βιντεοσκοπήσεις γίνονται µόνο µε την συγκατάθεση όλων των µελών της οµάδας.
Αρχή της Αξιολόγησης:
Ο θεραπευτής λαµβάνει υπ’ όψη του τις ανάγκες όλης της οµάδας όποτε ασχολείται µε θέµατα που την αφορούν. Αυτό ισχύει όταν διαπραγµατεύεται την είσοδο ενός µέλους στην οµάδα ή όταν έχει ατοµικές συνεδρίες µε µέλη της οµάδας.
Αρχή του Σεβασµού:
Ο θεραπευτής ενθαρρύνει το στοιχειώδη σεβασµό ανάµεσα στα µέλη της οµάδας.
Αρχή της Δύναµης:
Ο θεραπευτής ενθαρρύνει την κατάλληλη αναµέτρηση και στήριξη ανάµεσα στα µέλη της οµάδας, ενώ αποθαρρύνει την δηµιουργία εξιλαστήριων θυµάτων και συµµαχιών.
Αρχή της Σεξουαλικότητας:
Ο θεραπευτής έχει µια ξεκάθαρη πολιτική για τις σεξουαλικές σχέσεις ανάµεσα στα µέλη της
οµάδας.
Αρχή της Συµβατότητας των Σχέσεων:
Ο θεραπευτής λαµβάνει υπ’ όψη του τις συνέπειες που µπορεί να έχουν οι εκτός θεραπείας σχέσεις µε µέλη της οµάδας για την οµάδα ως σύνολο και δρα ανάλογα
Αρχή της Επαναξιολόγησης:
Ισχύει ότι και στην ατοµική θεραπεία